Zingeving
Psycholoog dr. Karen Holtmaat deed onderzoek naar zingevingsgerichte psychotherapie bij mensen die kanker hebben overleefd. Uit haar promotieonderzoek blijkt onder andere dat vooral mensen met depressieve klachten baat hebben bij zingevingsgerichte psychotherapie. In deze therapie verkennen mensen de mogelijkheid om anders naar hun situatie te kijken na behandeling van kanker. Ook worden zij zich bewuster van hun waardes en de verbondenheid met het leven. Daarnaast krijgen zij handvatten om hun invloed daarop te vergroten.
Geef je leven weer zin
Ook wanneer je wél schoon bent verklaard, kunnen zingevingsvragen een grote rol gaan spelen. Want je bent immers nog zo moe, hebt te maken met concentratieproblemen, je kunt niet meer zo goed functioneren in je werk of in de samenleving als voorheen. Je hebt pijn en lichamelijk is er ook veel veranderd. Het lukt je niet om je oude leventje weer op te pakken. Wat kun je nog wel en hoe geef je je leven weer zin?
Plotseling blijk je heel kwetsbaar te zijn. Waarom overkomt jou dit en gaat het niet over iemand anders?
“Dergelijke zingevingsvragen komen om de hoek kijken als je wordt geconfronteerd met problemen die niet zomaar op te lossen zijn”, weet dr. Karen Holtmaat. “De theorie leert dat, als je je leven leeft, je wel weet dat je ziek kunt worden, maar je toch een soort illusie, een psychisch gezonde illusie, hebt dat dit jou nooit zal overkomen. Als het je dan toch ineens wél overkomt, kan het je wereld echt op zijn kop zetten. Plotseling blijk je heel kwetsbaar te zijn. Waarom overkomt jou dit en gaat het niet over iemand anders? Over het algemeen schiet je meteen in de overlevingsmodus: je ondergaat de eerste diagnostische onderzoeken en gaat de behandelingen in. In die fase staat zingeving niet echt voorop. Er komt immers zoveel op je af. Zingevingsvragen komen pas naderhand, al is het niet zo dat dit bij iedereen een issue wordt. Kanker is een verschrikkelijke ziekte, maar de mens is ook veerkrachtig: 70% van de patiënten lukt het om zonder heel duidelijke klachten of problemen hun leven na de ziekteperiode weer op te pakken.”
“Hoe begrijp ik wat er is gebeurd?”, “Wat betekent het voor mij en in mijn leven?”, “Wie ben ik?”, “Wie was ik vroeger?”, “Wie ben ik nu?”, “Hoe kan ik weer ervaren dat mijn leven zinvol is?”
Zingevingsvragen
Maar er blijft ook een groep over bij wie dat minder gemakkelijk gaat. “Ze lopen tegen dingen aan en die kunnen zich opstapelen”, aldus Karen. “Op hun werk moeten ze een stapje terugdoen, ze blijven last houden van vermoeidheid, ze vinden het moeilijk dat sommige mensen hen blijven ontwijken en bij elk pijntje in hun lijf gaan alle alarmbellen meteen af. Ik denk dat de meerderheid van de patiënten hier wel tegenaan loopt, maar bij een deel levert het veel spanning, stress en zingevingsvragen op: “Hoe begrijp ik wat er is gebeurd?”, “Wat betekent het voor mij en in mijn leven?”, “Wie ben ik?”, “Wie was ik vroeger?”, “Wie ben ik nu?”, “Hoe kan ik weer ervaren dat mijn leven zinvol is?”. Mijn onderzoek beperkte zich tot mensen die curatief behandeld zijn, dus over de palliatieve fase weet ik iets minder, maar ik denk dat dit deels hetzelfde is en deels anders. Vooral onzekerheid over het verloop van de ziekte in de toekomst kan moeilijk zijn om mee om te gaan. Heeft het nog zin om aan die tweejarige studie te beginnen? Heeft het nog zin om nieuwe schoenen te kopen voor Kerst? Vanuit zingevingsperspectief is het in de palliatieve fase wel helpend dat je bepaalde dingen onder ogen ziet en daarover praat. Hoe wil je dat je laatste levensfase eruitziet? Wat vind je belangrijk? Wat wil je medisch gezien wel of juist niet? Wat voor de een vanzelfsprekend is, kan voor de ander heel moeilijk zijn om over te praten. Al kan de drempel om erover te beginnen hoog zijn, tóch kan het bespreekbaar maken van dit soort zaken een zekere mate van opluchting geven.”
Zingevingsgerichte psychotherapie
Uit Karens onderzoek bleek dat mensen die veel moeite hadden om om te gaan met de zaken waar ze tegenaan liepen, veel baat hadden bij zingevingsgerichte psychotherapie. “Deze therapie is er niet op gericht om de klachten van somberheid rechtstreeks te behandelen. Dat zou niet passend zijn, want ze zijn vaak reëel. Nee, bij zingevingsgerichte psychotherapie wordt juist gekeken naar hoe je kunt bereiken dat je weerbaarder wordt. Dat naast de dingen waarmee je te dealen hebt, ook die andere kant wordt versterkt. Die andere kant die je ziet bij mensen die, ondanks dat hun situatie verschrikkelijk is, er toch de moed blijven inhouden. En dat is natuurlijk voor iedereen verschillend, maar het gaat erom dat je die positieve draai niet altijd moet zoeken in het veranderen van de situatie, maar juist kunt vinden in het versterken van het goede dat er nog is. Het gaat om het veranderen van je mindset. Hiervoor kunnen allerlei behandelingen op het gebied van de klachten of de traumatische ervaring, zoals EMDR of cognitieve gedragstherapie, worden ingezet, maar de nadruk in zingevingsgerichte psychotherapie ligt vooral ook op het versterken van de veerkracht van mensen: “Welke betekenis kan ik geven aan mijn ziekte in mijn levensverhaal?”, “Hoe kan ik mijn leven, ondanks mijn beperkingen, weer vormgeven?”, “Wat brengt deze ervaring mij?” Niet het behandelen van klachten staat centraal, maar het versterken van de ervaring dat je leven er echt toe doet. Dat je eindelijk weer voelt dat je leven zin heeft.”
Heb je vragen of wil je graag hulp bij het onderwerp ‘Zingeving’ bij kanker? Ga dan in gesprek met onze ondersteuningsconsulent via de online omgeving ‘Mijn OOK’. Maak kennis tijdens een intakegesprek en bekijk samen wat jouw behoeften zijn. Vervolgens krijg je de begeleiding die bij jou past, zoals bijvoorbeeld een maandelijks videobelconsult. Klik op de onderstaande knop voor meer informatie.
Bestel of bekijk het magazine online
Dit artikel is gepubliceerd in het magazine ‘Leven & Kanker’. Bestel het magazine tegen verzendkosten, of bekijk het online.
