Hoe zet je de persoonlijke gezondheidsbeleving in bij het bieden van zorg op maat? Hoogleraar Sjaak Bloem ontwikkelde een ladderschaal die op basis van zes vragen het verloop in acceptatie en controle in beeld brengt. Journalist Leendert Douma van Qruxx schreef hierover een artikel.
“Dit is belangrijk in de dagelijkse praktijk van zorgverleners”, lichtte Bloem toe op 6 februari tijdens het symposium ‘Samen naar beter! Ondersteuning bij kanker’.
Sjaak Bloem is bijzonder hoogleraar Health care consumers & experienced health aan de Nyenrode Business Universiteit en innovatiemanager bij Janssen Benelux. Hij werkt al meer dan vijf jaar aan de aanpak voor betere gepersonaliseerde zorg.
Samen met zijn collega Joost Stalpers inventariseerde hij welke vragenlijsten er bestonden en wat de achterliggende gedachten daarvan waren. Ze concludeerden dat de meeste vragenlijsten wel betrouwbaar waren, maar vaak niet valide. Bloem en Stalpers hadden behoefte aan een instrument dat duidelijk de gezondheidsbeleving van een persoon weergaf.
Ladderschaal
Bloem en Stalpers ontwikkelden een ladderschaal voor het meten van beleefde gezondheid. Door de uitersten zelf aan te geven, kunnen patiënten de schaal persoonlijk maken. De hoogste sport van de ladder staat voor de topdag in een bepaalde periode, meestal een maand, de onderste sport voor de slechtste dag.
Op basis daarvan geven patiënten scores (1 tot en met 7) op zes stellingen. Die zeggen wat over controle over en acceptatie van de ziekte. Bijvoorbeeld over de mogelijkheden om zelf iets aan de gezondheidstoestand te doen en over de bereidheid de ziekte een plaats te geven in het leven. Het gaat om stellingen als ‘Ik heb het gevoel dat ik zelf grip heb op mijn gezondheid’, ‘De manier waarop ik nu lichamelijk en/of geestelijk kan functioneren is voor mij acceptabel’ of ‘Mijn gezondheidstoestand heb ik voor een groot deel zelf in de hand’.
Kwadranten
De mate van controle en van acceptatie worden afgezet tegen een x- en een y-as. Zo ontstaan vier kwadranten met elk een ander type beleving, legt Sjaak Bloem uit. “Elke beleving vraagt weer om een andere vorm van zorg. Patiënten met een hoge acceptatie en een hoge controle doen het goed.”
Patiënten met hoge acceptatie en lage controle hebben vooral heel praktische planning en structuur nodig, bijvoorbeeld met hulp van een agenda-app. Mensen met lage acceptatie en hoge controle hebben behoefte aan emotionele ondersteuning, zoals lotgenotencontact. Patiënten met lage controle en lage acceptatie hebben de meeste zorg nodig, zowel praktisch als emotioneel. Die vragen uitgebreide persoonlijke begeleiding, ze moeten aan de hand worden meegenomen. En ze moeten hoop geboden krijgen. “Leg de focus dan op wat wel kan en biedt hen perspectief”, concludeert Bloem tijdens de workshop.
Matrix
De kwadrantverdeling biedt zorgverleners wel aanknopingspunten voor de inzet van zorginstrumenten. Met behulp van de laddermeting kan gekeken worden of de zorg ook daadwerkelijk aanslaat. “Maar”, zo benadrukt Bloem, “gezondheidsbeleving is een dynamisch gegeven en een patiënt beweegt continu door het model heen.”
De methode heeft zich inmiddels bewezen in een aantal ziekenhuizen, ggz-instellingen en de eerste lijn in Nederland en eerder al bij hiv-patiënten in België, legt Bloem uit. Samen met Stichting OOK (Optimale Ondersteuning bij Kanker) werkt Sjaak Bloem aan een manier om de methode ook aan oncologische patiënten zelf aan te bieden.
Susanne Joziasse (Product Specialist Oncology) en Guido Hallie (Patient Relations Manager) van Roche verzorgden tijdens het symposium 
De nazorg was voor de deelnemers een belangrijk punt om aandacht aan te besteden. Vragen als: waar kan ik naartoe voor de verschillende soorten hulp? Maar ook een opmerking als: nazorg start al bij de diagnose. Volgens de deelnemers van de thematafel zijn er verschillende initiatieven in de regio’s, echter de communicatie en samenwerking kan beter. Daarnaast hebben we nog waardevolle input ontvangen door middel van de ideekaarten die de deelnemers hebben ingevuld en in de IdeeBox hebben gedaan. Goed om met elkaar aan de slag te gaan.